Το καρναβάλι

Το καρναβάλι εορτάζεται με ιδιαίτερο τρόπο στην Αγιάσο της Λέσβου, συνδυάζοντας με λαϊκό και αυτοσχεδιατικό τρόπο το σατιρικό λόγο και το θέαμα. Τις μέρες της Αποκριάς οι μασκαράδες («μουτσούνες», «γιούνια», ή «αρκούδες», όπως αναφέρονται στο λεσβιακό ιδίωμα) γυρίζουν στους δρόμους και τα καφενεία και συμμετέχουν σε αυτοσχέδια σατιρικά δρώμενα, τραγουδούν αδιάντροπα τραγούδια, χορεύουν και διασκεδάζουν σε ένα κλίμα απόλυτης ελευθερίας και ελευθεροστομίας.

Η παραδοσιακή ικανότητα των Αγιασωτών στην στιχουργική και τη σάτιρα διατηρείται αμείωτη μέχρι σήμερα και εκφράζεται τόσο στα αυτοσχέδια δρώμενα όσο και στα οργανωμένα καρναβαλικά συγκροτήματα.

Ο Γεώργιος Παπάνης περιγράφει συνοπτικά την παλιά αποκριά στην Αγιάσο: «Πριν από 30 περίπου χρόνια ο καρνάβαλος γύριζε στα στέκια (κουϊτούκια) του χωριού. Σ' αυτά στάθμευε η κάθε παρέα που τον αποτελούσε. Ο εκφωνητής, καβάλα σε μουλάρι ή ανεβασμένος σε τραπέζι, σατίριζε τα στραβά κι ανάποδα Τα στέκια αυτά σήμερα πια δεν λειτουργούν...» (Παπάνης Γεώργιος, «Τα στέκια του παλιού καρναβαλιού», Αγιάσος, Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών, τεύχος 8, Αθήνα 1983: 14).

Σήμερα ο εορτασμός του καρναβαλιού ολοκληρώνεται πανηγυρικά την Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρή Δευτέρα, οπότε στην κάτω πλατεία του χωριού, στην Καρυά, συγκεντρώνονται τα καρναβαλικά άρματα και οι ερασιτέχνες καρνάβαλοι εκφωνούν σάτιρες στο Αγιασώτικο γλωσσικό ιδίωμα, καυτηριάζοντας την κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή της Λέσβου και της Ελλάδας γενικότερα.

Η παράδοση των καρναβαλικών αρμάτων ξεκίνησε πριν απο αρκετές δεκαετίες και έλαβε πιο συστηματικό και επίσημο χαρακτήρα, από την εποχή (1938) που το Αναγνωστήριο της Αγιάσου «Η Ανάπτυξη», ανέλαβε τη διοργάνωσή του καρναβαλιού προς τιμήν του ευεργέτη του σωματείου Θ. Κουκουβάλα και καθιέρωσε τον «Βάλλειο Διαγωνισμό» για την βράβευση του καλύτερου άρματος. Από το 1984 σημαντικό ρόλο στην ουσιαστική διατήρηση των εθίμων της αποκριάς διαδραματίζει, ο Καρναβαλικός-Εκπολιτιστικός Σύλλογος Αγιάσου «ο Σάτυρος».

Για την παράδοση του καρναβαλιού και των αρμάτων ο Αγιασώτης αγγειοπλάστης Τάσος Χατζηγιάννης, που συμμετέχει και ο ίδιος στην κατασκευή αρμάτων, αναφέρει: "Το καρναβάλι ξεκίνησε από παλιά. Στην αρχή ξεκίνησε με στιχομυθία ανάμεσα σε καρνάβαλους πάνω σε γαϊδούρια, ανταλλάσανε σε ποιητικό λόγο, σχολίζαν διάφορα πολιτικά και μη γεγονότα και στη συνέχεια πρώτος ο Ανανίας, ο οποίος ήταν ξυλουργός, εισήγαγε και το άρμα στο καρναβάλι. Πρωτοκατέβηκε με ένα πλοίο, το κατέβασαν από το Σταυρί, κι είχαν βάλει ολόκληρη μηχανή από φορτηγό μέσα στο πλοίο. Στη συνέχεια καθιερώθηκε το άρμα στο καρναβάλι. Πιο σχετικοί με την κατασκευή ήταν οι μαραγκοί και οι κεραμίστες". (απόσπασμα από συνέντευξη του Τάσου Χατηγιάννη στο ερευνητικό πρόγραμμα "Κιβωτός του Αιγαίου" τον Ιανουάριο του 1996 στην Αγιάσο).