Λαϊκή τέχνη

Κεραμική

Η Κεραμική τέχνη στην περιοχή της Αγιάσου είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η κωμόπολη.

Με τη μεταφορά της εικόνας της Παναγιάς και των άλλων κειμηλίων και τη δημιουργία του μοναστηριού, η Αγιάσος έγινε τόπος προσκυνήματος με αποτέλεσμα τη συρροή πλήθους πιστών, ιδιαίτερα κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Για τους λόγους αυτούς, δημιουργείται η ανάγκη μιας αυξημένης παραγωγής πήλινων αντικειμένων, για να καλύψει τις διάφορες ανάγκες του πλήθους των ευσεβών, όπως κουμάρια για το νερό, πινάκια κλπ.

Ακόμα, αρχίζουν να κατασκευάζουν ένα καινούργιο είδος , ένα μικρό δοχείο σε σχήμα στάμνας που το χρησιμοποιούσαν οι προσκυνητές για να μεταφέρουν τον αγιασμό στο σπίτι τους όπως και διάφορα μικρά διακοσμητικά αντικείμενα από πηλό.

Αξίζει να σημειώσουμε πως εδώ στην Αγιάσο, λόγω της αυξημένης αυτής ζήτησης και των τεχνιτών που έφτασαν από το Τσανάκ – Καλέ της Μικράς Ασίας, η κεραμική τέχνη βρίσκεται σ’ ένα πιο προχωρημένο στάδιο από ό,τι βρίσκεται στ’ ανατολικά του νησιού.

Λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούσαν οι τσουκαλάδες της περιοχής (αγγειοπλάστες) όπως και άλλα επαγγέλματα είχαν οργανωθεί σε σωματεία, τα λεγόμενα σινάφια. Μαρτυρία για το σινάφι των Αγιασωτών τεχνιτών αποτελεί ένα κουτί- κουμπαράς, που διασώθηκε και χρονολογείται από το 1864.

Όλη όμως αυτή η άνθιση της κεραμικής τέχνης στην Αγιάσο, αρχίζει να χάνεται σιγά-σιγά μαζί με τον παλιό τρόπο ζωής, τις νέες ανάγκες των ανθρώπων και την εισβολή των καινούργιων και πιο ανθεκτικών υλικών.

Έτσι ενώ πριν από 40 χρόνια υπήρχαν 10 τσουκαλάδικα σήμερα υπάρχουν μόνο δύο. Παρ’ όλα αυτά η ιδιαιτερότητα στην αγγειοπλαστική τέχνη είναι φανερή και στους σημερινούς επισκέπτες. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Αγιασώτικης τεχνικής που δεν θα συναντήσετε πουθενά αλλού είναι τα μικροαντικείμενα καθαρά διακοσμητικού χαρακτήρα. Τα θέματα αυτών των αναμνηστικών είναι παρμένα από σκηνές της καθημερινής αγιασώτικης ζωής όπως γαϊδουράκια φορτωμένα, βοσκοί, γυναίκες που γνέθουν, κουμάρια για τα μικρά παιδιά που “κελαηδούν” με νερό κ. ά.

Αυτά τα έπλαθαν χωρίς τη βοήθεια του τροχού. Σήμερα χρησιμοποιούν γύψινα καλούπια. Στην συνέχεια, μετά από μια τελική επεξεργασία που τους γίνεται για να χαθούν τα σημάδια των καλουπιών, τα ζωγραφίζουν δίνοντάς τα πραγματικά χρώματα των προτύπων που απεικονίζουν.

Ξυλογλυπτική

Ιδιαίτερα ανεπτυγμένη είναι η παραδοσιακή τέχνη της ξυλοτεχνίας σε ξύλο ελιάς και καρυδιάς. Ξακουστές είναι οι αγιασώτικες σκαλιστές εικόνες αλλά και τα σκαλιστικά έπιπλα δουλεμένα στο χέρι με ιδιαίτερο μεράκι από έμπειρους τεχνίτες.

Η παράδοση της ξυλογλυπτικής πρέπει να ξεκινάει από τις τεχνίτες που έφτιαξαν το ξυλόγλυπτο τέμπο της εκκλησιάς της Παναγίας το 1812. Ηταν Έλληνες της Μικράς Ασίας και οι βοηθοί τους πανέξυπνοι Αγιασώτες που κληρονόμησαν τη τέχνη τους. Οι οικογένειες των Σεντουκάδων, ονομάστηκαν έτσι, γιατί κάποια μέλη τους έφτιαχναν πολύ καλά σεντούκια. Παρά πολλά σπίτια στη Αγιάσο έχουν παλιά έπιπλα (κυρίως σεντούκια) διακοσμημένα με ξυλόγλυπτα σχέδια.

Στα μεταπολεμικά χρόνια, την τέχνη άσκησε από το 1950 και μετά ο Δημήτρης Καμαρός, που είχε παππού ξυλογλύπτη. Τα σκαλιστά του έγιναν γνωστά και ονομαστά όχι μόνο στο νησί αλλά σ’ όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Κοντά του μαθήτευσαν όλοι σχεδόν οι σημερινοί νέοι σκαλιστάδες, καθένας από τους οποίους ανέπτυξε τη δική του προσωπικότητα και τεχνοτροπία, και δημιουργούν όλοι τους αξιόλογα έργα. Στο “μαθητικό” δυναμικό του Καμαρού δεν ανήκει ο Προκόπης Σκοπελίτης, ο κατ’ εξοχήν τεχνίτης σκαλιστών εικόνων, που είναι αυτοδίδακτος, όπως και μερικοί νεώτεροι ξυλογλύπτες, που δημιουργούν δικές τους σχολές. Όλα τα ξυλόγλυπτα (σεντούκια, γραφεία, τραπέζια, καρέκλες κρεβατοκάμαρες, σκρίνια, σεκρετέρ, καθρέφτες, εικόνες, κ.λ.π) είναι χειροποίητα πολύ καλής τέχνης, άρτια τεχνικά., και δεν είναι λίγοι εκείνοι που επισκέπτονται την Αγιάσο ειδικά για να παραγγείλουν σκαλιστά χειροποίητα έπιπλα.